1 april

Het Meertens Instituut heeft mooie databanken, waaronder de Nederlandse Volksverhalenbank en de Feestenbank.

Die laatste komt mooi van pas want nu ik overal weer lees dat de inname van Den Briel in 1572 aan de wieg stond van de 1 aprilgrap, vraag ik me af hoe het nu ook alweer zat. In de feestenbank staat het volgende:

Over de herkomst van ‘1 april’ zijn in de loop van de tijd uiteenlopende hypothesen opgesteld, die geen van allen tot een oplossing hebben geleid. Ze hebben er eerder toe bijgedragen dat het onderwerp een eigen folklore heeft ontwikkeld.

Men heeft bijvoorbeeld verklaringen gezocht in het wisselvallige aprilweer en parallellen gezien in de Germaanse mythologie of in de bijbelse geschiedenis. In verschillende landen zijn ook wel nationale gebeurtenissen aangevoerd als begin van de traditie. Deze verklaringen, die waarschijnlijk ooit zelf als aprilgrap zijn verzonnen, leiden soms tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572.

In het serieuze historische onderzoek heeft men vergelijkingen getrokken met grappenfeesten in de klassieke oudheid (lachriten in Thessalië en de Romeinse narrenfeesten, de Quirinalia), in het oude India (het Holifeest) of met middeleeuwse narrenfeesten, zoals carnaval, die allen in het voorjaar werden gevierd. Bewijzen konden echter niet gevonden worden.

Antropologen hebben tenslotte gewezen op de functie van 1 april als bijzondere dag op de jaarkalender. De oude agrarische samenleving was afhankelijk van de wisseling van seizoenen. Bepaalde data, vaak de eerste en laatste dag van een maand, werden gebruikt als markering en viering voor die overgangssituaties en zoals bij veel feesten speelden grappen daarbij een rol. 1 april zou dan als de eerste dag van de eerste lentemaand gevierd zijn met grappen.

Het blijft een bron van discussie maar één ding is wel duidelijk. Met Alva en Den Briel heeft het allemaal niet zoveel te maken…

@